RECHT AAN TAFEL
mr Mariska Dorresteijn
advocaat |mediator familierecht | relatiecoach
Parenting Coördinator | Op-een-lijn-methode.nl
BEZOEKADRES
Kamperstraat 17
8011 LJ Zwolle
(06) 23 47 90 11
Mariska[at]rechtaantafel.nl
Geen echtscheiding is hetzelfde
Familierecht is een breed werkveld. Binnen het familierecht heb ik me gespecialiseerd in echtscheiding en zaken die daar verband mee houden. Geen enkel huwelijk is hetzelfde, en geen enkele echtscheiding is hetzelfde. Afhankelijk van jullie situatie lees je op deze pagina waar jullie binnen de echtscheiding mee te maken kunnen krijgen.
Gemeenschap van goederen
Gemeenschap van goederen betekent evenzoveel als alles delen, als je VOOR 1 januari 2018 getrouwd bent. Door te trouwen in gemeenschap van goederen, is al het vermogen gezamenlijk vermogen geworden. Bij de echtscheiding moet dan ook al dit vermogen ‘bij helfte’ worden gedeeld.
Het overgrote merendeel van de gehuwden, zijn getrouwd in gemeenschap van goederen. Dat betekent dat het vermogen van voor het huwelijk, maar ook het vermogen dat tijdens het huwelijk opgebouwd wordt, gezamenlijk vermogen is geworden. Voor de schulden geldt dat evengoed. Voor uitzonderingen op deze hoofdregel moet je denken aan bedragen die onder een uitsluitingsclausule worden geschonken of nagelaten, of een letselschadeuitkering. Is dit aan de orde, dan moet hier goed naar gekeken worden. Bij de echtscheiding wordt in de regel het volledige vermogen gedeeld door twee.
Ben je NA 1 januari 2018 getrouwd, dan valt het zogenaamde voorhuwelijkse vermogen niet langer in de gemeenschap van goederen. Ook schenkingen en nalatenschappen blijven buiten de gemeenschap. Was er al een eigen onderneming voor het huwelijk, dan blijft deze privé. Uitzonderingen natuurlijk altijd daargelaten.
Huwelijksvoorwaarden
Aanstaande echtgenoten die voor het huwelijk afspraken laten vastleggen bij de notaris, trouwen met elkaar onder huwelijksvoorwaarden. In die voorwaarden kan van alles staan: van de zogenaamde ‘koude uitsluiting’ waarbij het vermogen van iedere echtgenoot tijdens het huwelijk gescheiden blijft, tot aan verrekenbedingen die jaarlijks moeten worden berekend.
Voor het aangaan van huwelijksvoorwaarden zijn verschillende redenen. Vaak zie je dat de risico’s van een ondernemer reden zijn om in de huwelijksvoorwaarden af te spreken dat het zakelijk vermogen niet tot het huwelijkse vermogen behoort. Iedere huwelijksvoorwaarden staan op zich en de redenen waarom tot bepaalde keuzes is gekomen, als ook hoe de echtgenoten tijdens het huwelijk hiermee om zijn gegaan vullen in hoe je bij een echtscheiding de huwelijksvoorwaarden afwikkelt.
Samenleving
Meer dan vroeger, richten mensen nu hun leven in zonder te trouwen. Zij wonen samen, kopen samen een woning en krijgen samen kinderen. Vaak worden er afspraken in een samenlevingsovereenkomst bij de notaris vastgelegd, andere samenwoners zien daarvan af.
Dat maakt het juridisch kader anders dan bij mensen die getrouwd zijn. De wet verbindt namelijk veel consequenties aan een huwelijk en is nog niet zo met haar tijd meegegroeid om ook voor samenlevers juridische consequenties vast te leggen. Een voorbeeld hiervan is dat wanneer een kind wordt geboren tijdens het huwelijk, de beide ouders automatisch belast worden met het gezamenlijk ouderlijk gezag. Voor samenlevers is dat niet zo, zij zullen alsnog de rechtbank moeten vragen om het eenhoofdig ouderlijk gezag van moeder te wijzigen naar het gezamenlijk ouderlijk gezag waarmee dan ook de vader belast wordt. Een ander voorbeeld is dat de wet aan een huwelijk de gevolgen verbindt dat de beide echtgenoten ook na het huwelijk onderhoudsplichtig richting elkaar blijven. Voor samenlevers geldt dat niet. In een samenlevingsovereenkomst wordt zo’n afspraak wel eens opgenomen, maar dat gebeurt niet vaak. Uiteindelijk zou je achteraf alsnog zo’n afspraak kunnen maken. Voor de kinderen geldt uiteraard wel dat na het verbreken van de relatie de beide ouders onderhoudsplichtig blijven.
Geregistreerd partnerschap
Het aangaan van een geregistreerd partnerschap is in juridisch opzicht nagenoeg hetzelfde als trouwen. Er kunnen partnerschapsvoorwaarden zijn afgesproken, die te vergelijken zijn met de huwelijksvoorwaarden. Ontbinding van het geregistreerd partnerschap als er ook kinderen zijn, gaat via de rechtbank.
Berekening van partneralimentatie is maatwerk
Leidend zijn de Tremanormen, waarin de manier waarop een berekening moet worden opgesteld beschreven staat.
Partneralimentatie kan een heel gevoelig onderwerp zijn. Na een scheiding toch financieel blijven zorgdragen voor elkaar is voor de betaler vaak bezwaarlijk. En voor de ontvanger, omdat daar toch iets van een afhankelijkheid inzit. De redenen waarom echtgenoten uit elkaar gaan, zijn niet van invloed op het onderwerp partneralimentatie, terwijl dat in de praktijk toch anders voelt. Regelmatig maak ik nog mee dat de ontvanger van de partneralimentatie het ziet als een ‘verworven recht’, maar dat is niet juist. Heel recent nog overwoog het Gerechtshof Den Haag: ‘De hoofdregel is dat een ieder in beginsel in zijn of haar eigen levensonderhoud dient te voorzien. Alimentatie is een vangnet om de alimentatiegerechtigde de tijd te geven om zich aan te passen aan de gewijzigde situatie door de echtscheiding.’ Lees de hele uitspraak ›
Hoe berekenen je de partneralimentatie?
Je begint bij de berekening van partneralimentatie altijd met het vaststellen van de behoefte. Aan welk bedrag bestaat behoefte om na de echtscheiding in de eigen kosten te kunnen voorzien? De behoefte hangt af van de welstand tijdens het huwelijk, of er kinderen tijdens het huwelijk zijn geboren en wat die behoefte is (zie meer onder ‘Berekening kinderalimentatie’). In de regel wordt op het netto gezinsinkomen (netto inkomens incl. vakantiegeld, excl. fiscale voordelen zoals hypotheekrenteaftrek) de behoefte van de kinderen in mindering gebracht. Van het resterende bedrag is 60 % aan te houden als de behoefte. Vervolgens wordt gekeken naar het eigen inkomen van de onderhoudsgerechtigde. In hoeverre kan zij/hij in haar/zijn eigen behoefte voorzien? Wat zijn de mogelijkheden om het inkomen uit te breiden?
Als de behoeftigheid vast staat, wordt gekeken naar wat de onderhoudsplichtige zou kunnen betalen. In deze draagkrachtberekening zet je het inkomen, de woonlasten, de premie ziektekostenverzekering en eventueel andere bijzondere kosten op een rij. Volgens de wet gaat kinderalimentatie voor op partneralimentatie, dus de ruimte die er is wordt eerst door de bijdrage in de kosten van de kinderen opgevuld. Blijft er nog ruimte over, dan kan de partneralimentatie worden vastgesteld.
Voor de alimentatieplichtige is partneralimentatie fiscaal gezien een aftrekpost. De onderhoudsgerechtigde moet belasting betalen over de te ontvangen bijdrage.
Duur partneralimentatie
Sinds 1 januari 2020 is de wettelijke duur van partneralimentatie grondig gewijzigd. De gedachte hierachter is dat de 12-jaarstermijn van voorheen niet meer aansluit op de wensen en omstandigheden in de huidige maatschappij. Niet alleen de duur (dus de periode waarin je partneralimentatie ontvangt dan wel betaalt) is beperkt, maar ook de grondslag voor partneralimentatie is anders.
De hoofdregel is dat partneralimentatie maximaal 5 jaar duurt. Dat kan korter zijn als het huwelijk of geregistreerd partnerschap minder dan 10 jaar duurde. De alimentatiegerechtigde ontvangt dan een bijdrage voor de helft van de tijd dat het huwelijk of partnerschap duurde. Als je bijvoorbeeld 6 jaar getrouwd bent geweest, dan is de duur 3 jaar.
Er zijn 3 uitzonderingen op deze nieuwe regels:
- Hebben jullie samen kinderen, dan stopt de partneralimentatie als het jongste kind 12 jaar is geworden.
- Heeft het huwelijk of geregistreerd partnerschap minimaal 15 jaar geduurd en krijgt de ex-partner die alimentatie ontvangt, binnen 10 jaar AOW? Dan duurt de alimentatieplicht totdat de ontvanger AOW krijgt.
- Ben je geboren op of voor 1 januari 1970 en duurde het huwelijk of geregistreerd partnerschap langer dan 15 jaar en krijg je over meer dan 10 jaar pas AOW? Dan is de alimentatieduur 10 jaar.
Als de hierboven genoemde omstandigheden samenlopen, dan geldt de langste termijn.
In mediation heb je de mogelijkheid om over de hoogte of de duur van de partneralimentatie nadere afspraken te maken, die helemaal aansluiten bij jullie situatie. In een procedure bij de rechtbank kan dat niet, omdat de rechtbank gewoonweg de wet toepast.
Jaarlijks indexeert de alimentatie met het percentage dat door de overheid wordt vastgesteld. In november/december publiceert het Ministerie van Justitie het percentage waarmee de kinder- en partneralimentatie wordt verhoogd.
Wijziging partneralimentatie
Wat gebeurt er als omstandigheden veranderen
Een ander belangrijk element bij het in kaart brengen van de onderhoudsverplichtingen, is de wijziging van omstandigheden. Volgens de wet kan zowel de onderhoudsgerechtigde als de onderhoudsplichtige bij gewijzigde omstandigheden aan de bel trekken.
Objectieve reden
Bij wijziging van omstandigheden moet je denken aan ziekte, arbeidsongeschiktheid of werkloosheid. Het moet met andere woorden gaan om objectieve redenen die van invloed zijn op je inkomenssituatie. Van subjectieve redenen is sprake als de onderhoudsplichtige bijvoorbeeld zelf ontslag neemt en zodoende minder verdient. In de jurisprudentie is uitgemaakt dat door zo te handelen, de onderhoudsplicht niet per definitie wijzigt. Na overlijden van de onderhoudsplichtige vervalt partneralimentatie, tenzij hiervoor een aparte verzekering wordt afgesloten.
Samenleven met een ander
Verder is van belang dat de aanspraak op partneralimentatie op grond van de wet komt te vervallen als de alimentatiegerechtigde gaat samenleven met een ander, of bij huwelijk. In onderling overleg is het mogelijk om op dit punt nadere afspraken te maken. Als de onderhoudsplichtige gaat samenwonen met een nieuwe partner, wordt er in principe vanuit gegaan dat deze nieuwe partner kan bijdragen in de woonlasten, waardoor de draagkracht stijgt. Als de bijdrage niet volledig voorziet in de behoefte, kan dit betekenen dat de bijdrage in het levensonderhoud van de ex-partner hoger wordt. Het is verder mogelijk om over al deze omstandigheden de afspraak te maken dat de hoogte van de alimentatie voor een bepaalde periode niet wijzigt. Wanneer deze afspraak wordt gemaakt, kan hiervan in de praktijk nauwelijks meer van worden afgeweken.
Berekening kinderalimentatie
Beide ouders dragen naar evenredigheid bij
Over de berekenmethode van kinderalimentatie is het laatste jaar veel te doen geweest, door wetswijzigingen, wijzigingen in het kindgebonden budget en de eenouderkop, diverse uitspraken van rechtbanken en gerechtshoven die het niet met elkaar eens waren en uiteindelijk heeft de Hoge Raad de knoop doorgehakt. De methode is nu als volgt:
- Aan de hand van de leeftijd van de kinderen, de gezinssamenstelling en het netto gezinsinkomen wordt de behoefte van de kinderen vastgesteld. Hiervoor worden tabellen gebruikt die het NIBUD heeft opgesteld
- De draagkracht van de beide ouders wordt berekend, aan de hand van hun bruto inkomen. Geen rekening wordt gehouden met de woonlasten of andere lasten, behoudens bijzondere omstandigheden. Er wordt uitgegaan van forfaitaire bedragen, dus al vastgestelde kosten. Bij de ouder bij wie de kinderen ingeschreven staan, wordt het kindgebonden budget en de eenouderkop meegenomen in de draagkracht.
- Beide ouders dragen naar evenredigheid bij in de kosten van de kinderen.
- Hoe de zorg voor de kinderen tussen de beide ouders wordt verdeeld, vertaalt zich naar een zorgkorting. Verblijven de kinderen bijvoorbeeld een weekend per 14 dagen bij hun vader, dan wordt er op de bijdrage van vader aan moeder rekening gehouden met een zorgkorting van 15 %. Dit percentage wordt hoger al naar gelang de zorg uitgebreider verdeeld is.
Tot 2015 had de betalende ouder recht op een fiscale aftrek. Deze is per 1 januari 2015 afgeschaft. De ontvangende ouder hoeft geen belasting te betalen over de te ontvangen kinderalimentatie. Jaarlijks indexeert de alimentatie met het percentage dat door de overheid wordt vastgesteld. Het Ministerie van Justitie publiceert dit percentage in november/december voor het daaropvolgende jaar.
Zoals onder ‘partneralimentatie’ al omschreven, wordt eerst gekeken of er ruimte is voor kinderalimentatie. Daarna komt partneralimentatie pas aan de orde.
Een ouderschapsplan is verplicht
Maar wat moet daar in staan?
Een ouderschapsplan is verplicht, maar wat moet daar eigenlijk in staan? En wie stelt dat op? Betrekken we onze kinderen hierbij, of juist niet? Moet ook de kinderalimentatie in een ouderschapsplan komen te staan? Wie neemt welke beslissingen?
De wet schrijft voor dat ouders die gaan scheiden, samen een ouderschapsplan moeten maken. In dit ouderschapsplan staan afspraken over hoe de zorg wordt verdeeld, wie welke beslissingen neemt, hoe de ouders overleggen en welke financiële afspraken jullie als ouders voor jullie kinderen maken.
Samen met jullie maak ik mij er hard voor dat deze afspraken bij jullie kinderen en jullie situatie passen. Een goed ouderschapsplan wordt met zorg opgesteld en houdt rekening met de behoefte van de kinderen, zowel op de korte als op de lange termijn. De ouders die het lukt om tot goede en werkbare afspraken te maken over hun kinderen, bewijzen hun kinderen een grote dienst. Het is namelijk vaak niet de echtscheiding die voor de kinderen vervelende gevolgen heeft, maar de strijd van de ouders.
Verdeling, verrekening en eigen woning
Wie krijgt wat?
Wie krijgt wat? Welke verdeling voelt nu eerlijk? Wat moeten we eigenlijk op grond van onze huwelijks voorwaarden verrekenen? Wie blijft er in de woning wonen? Moet de woning worden verkocht? En wie betaalt wat?
Verdeling en verrekening zijn onderwerpen die scheidende koppels nogal verdeeld kunnen houden. Bij de verdeling van gemeenschap van goederen gaat het er eigenlijk simpelweg om dat je beiden het gevoel hebt dat ieder onderaan de streep evenveel overhoudt. Een gemiddelde inboedel is maar zelden een officiële taxatie waard, laat staan een procedure. Bij verdeling na tevoren huwelijksvoorwaarden te hebben opgemaakt, is vaak al wel een verdeling opgenomen in de afspraken. In die situaties kan de verrekening vaak een probleem vormen, bijvoorbeeld als tijdens het huwelijk nooit meer is stil gestaan bij de verrekenverplichtingen. Het gaat niet alleen om de goederen, maar ook de verzekeringen, polissen, erfenissen en testamenten en de fiscale aspecten daarvan. Het gebruik van de woning en de betaling van de lasten is voor veel mensen een heikel punt. Het gaat immers om je thuis en de woonlasten zijn vaak de grootste hap uit je maandelijkse inkomen. Het is dan ook zaak om deze onderwerpen met een deskundige door te nemen, zodat je weet waar je aan toe bent.
Onderneming
De echtscheiding van een ondernemer vraagt bijzondere aandacht en expertise, omdat er andere belangen spelen dan bij een “reguliere” scheiding. Het gaat de scheidende ondernemer maar ook diens aanstaande ex-partner erom dat de onderneming wel zoveel mogelijk door blijft gaan. De continuïteit van de onderneming is juist in ieders belang. Bijzondere aspecten die daarbij een rol kunnen spelen zijn bijvoorbeeld de rekening-courant verhouding, de vraag of een reëel inkomen is genoten, of er dividenduitkeringen mogelijk zijn, wat de waarde van een onderneming is en in hoeverre de pensioenverevening hierop van invloed is op die waarde. Dat kan heel complex zijn. Juist als dan ook nog de belangen groot zijn, is het zaak om met de juiste deskundige om tafel te zitten. Het is mijn gewoonte om ook met de betrokken dan wel een onafhankelijke accountant contact en overleg te hebben. Ieder heeft immers zijn eigen deskundigheid en een samenwerking versterkt elkaars krachten.
Pensioen
Pensioen is allang geen onderwerp meer in de categorie ‘Wie dan leeft, wie dan zorgt’. Zowel jong als oud is tegenwoordig zich bewust van dit belangrijke onderwerp. Bij een echtscheiding is de hoofdregel dat het ouderdomspensioen dat tijdens het huwelijk is opgebouwd, wordt verdeeld. Door tijdige mededeling aan de pensioenverzekeraars, verwerken de pensioenverzekeraars deze afspraak. Dit heet verevening. Bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, keert de verzekeraar het aandeel van het ouderdomspensioen uit aan degene die hier recht op heeft. Van pensioenverevening kan worden afgezien, door af te spreken dat er geen verdeling van het tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen plaatsvindt. Ook kunnen er afspraken worden gemaakt over een andere verdeling dan 50/50. Tot slot is conversie nog een mogelijkheid door een zogenaamde eigen pensioenaanspraak op te zetten, los van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd van de ander of overlijden. Als het leeftijdsverschil tussen echtgenoten een onderwerp is, is conversie een optie om verder te bespreken. Is het pensioen in eigen beheer opgebouwd, dan zal ook de continuïteit van de onderneming een rol spelen bij welke beslissing over het pensioen mogelijk is.
Fiscale aspecten echtscheiding
Niemand wil bij een echtscheiding voor vervelende verrassingen komen te staan, al helemaal niet in fiscaal opzicht. Met de verdeling van levensverzekeringen en kapitaalverzekeringen, afspraken over de eigen woning en alimentatie heb je telkens met de fiscus te maken. Soms is het nodig een deskundige in te schakelen. Binnen mijn netwerk heb ik goede contacten voor handen.